Meerim Asanaly: Radio reportajlarini tayyorlash texnologiyasi. Ishning asosiy printsiplari

Radio materialini ishlab chiqarish uchun biz reportaj nima ekanligini tushunishimiz va aniqlab olishimiz kerak. Reportaj – bu voqealar joyidan uzatadigan yangiliklar, ya’ni tinglovchilarga biror y erda bo’layotgan voqealar haqida o’sha yerda turib to’liq ma’lumot berish. Radio materiallarida bu juda muhimdir, chunki yozib olish jarayonida tovushlararo shovqin va atmosferada siz “mavjudlik effekti” yaratasiz. Sizning tinglovchingiz ko’zlarini yumib sizga yaqinligini his qilishi kerak.

Radio reportajini ishlab chiqarishdagi asosiy tarkibiy qismlardan biri bu sizning ovozingiz: reportaj ishtirokchilari  bilan tanishtiradigan, ular haqida gapiradigan va intervyuga o’tishni ta’minlaydigan asosiy ovoz. Radio jurnalistining ovozi tinglovchi uchun kechki payt dengizdagi kemaga mayoq kabi ahamiyatga ega, chunki u voqealarni televizordagi kabi ko’ra olmaydi. Sizning ovozingiz, intonatsiya, pauza va mantiqiy urg’ularingiz orqali tinglovchilar sizning reportajingizni “his qilishlari” kerak. Asosiysi, tinglovchi sizning aytayotganingizni tinglashni xohlashi kerak.

Intervyu qismlari sizning hisobotingizni yaratishda asos bo’ladi, tinglovchi faqatgina ushbu parchalarni tinglashi va materialingiz mohiyatini allaqachon tushunishi mumkin.

Radio reportajning asosiy tarkibiy qismlari:

Tovush hamrohligi: shovqinlar (voqealar joyidan / xabar berish joyidan yig’ilgan tabiiy tovushlar) voqea muhitini yaratadi, tinglovchini boshida tasvir yaratish uchun yordam beradi. Bu sizning reportajingizni yaxshiroq tushunishga yordam beradi. Musiqa ham shovqin fonini yaratishga hizmat qilishi mumkin. Ko’pincha, ko’plab jurnalistlar tovushlar yoki shovqinlardan fon yaratishga unchalik e’tibor bermaydilar. Ular faqat intervyularni o’tqazib va matnni yozadilar, eng asosiysi – har bir yo’nalish o’z taqdimot uslubini talab qilishini unutishadi. Xuddi telereportaj video  suratlarini talab qilgandek, siz radioda tovushlarga ega bo’lishingiz kerak. Agar sizda hech qanday tovush bo’lmasa, unda radio hikoya qilishning hojati yo’q.

Bir misolni ko’rib chiqaylik: odatiy shahar bozorini tasavvur qiling.

 

Bozorning shovqin-so’ronini to’plash vazifasini quyidagicha bajarishimiz mumkin:

• yurayotgan, savdo qilayotgan, kulayotgan yoki shunchaki gaplashayotgan odamlar;
• yuk ko’tarish, tushirish yoki harakatlanuvchi nogironlar aravalari chiqarayotgan shovqinlar;
• uskunalar: avtomobillar, radio xonasi tovushlari, musiqa, telefon qo’ng’iroqlari;
• tabiiy muhit: itlar, qushlar, shamol, suvning tovushi va boshqalar.

Bozorning ovozi stantsiya, universitet zali yoki ko’p odam to’plangan joy ovoziga juda o’xshaydi. Shuning uchun sizga dominant ovoz kerak, u rasmni aniqlashtiradi. Agar siz quyidagi so’zlarning fonida radio  reportaj yozsangiz: “Bodring qancha turadi? Ular yangi emasmi? ”, bu bozorda bo’layotganini darhol ayon qiladi. Va agar, masalan, “kim ohirgi?” Men sizdan keyinman”, kabi gaplar eshitilsa demak bu navbat kutayotgan odamlar. Ko’pincha, inter-shovqin fon sifatida ishlaydi va dominant tovush joyni aniqlashtiradi.

Masalan, siz  aravada yuk tashiydigan bozor xodimi haqidagi hikoya ustida ishlayapsiz. Shovqinlararo (orqa fonda) tovush – bu ish paytida paydo bo’ladigan shovqin: yuklarni yuklash, g’ildiraklarning harakati, og’ir nafas olish va uning ovozi: “Yo’ldan qoching, yo’ldan qoching, po’sh!” Orqa tovushlarni yozish san’ati – bu bozorning umumiy atmosferasini yetkazish; tinglovchilarning e’tiborini bunga qaratish uchun emas, balki atmosferani yaratish uchun kerak, lekin bu shovqinlar juda baland bo’lmasligi kerak.

Fonni yaratuvchi shovqinlarni ular yahshi eshitilmaydigan bino ichida ham yozib olish mumkin. Masalan, ofisda yoki hatto biron bir amaldorga boradigan yo’lakda. Asosiysi, magnitafonni oldindan yoqish va yo’l davomida shovqinlarni to’plash va suhbat boshlanishiga oz vaqt qolgandagina magnitafonni yoqmaslik.

Esingizda bo’lsin, ba’zida tovushlar siz o’ylaganingizdan ko’proq narsani anglatadi:

– Koridorda shovqin-suron eshitilayotgani ish qizg’in ketayotganini ko’rsatadi

– yoki aksincha, bo’sh koridorning ovozi hamma narsa o’z holiga tashlab quyilganini anglatadi

– uzluksiz jiringlayatgan telefon yoki cheksiz odamlar navbati, ishlar ko’pligidan dalolat

– hatto sizning kutib olayogan mansabdorning ovozi va so’zlari ham uning fe’l-atvorini namoyish etadi

Hisobotda barcha tovushlar ishlatilishi shart emas, lekin har xil shovqinlar bo’lsa yaxshi bo’ladi – har doim sizga tanlov beradi va syujetni yaxshiroq ochishga yordam beradi.

Asosiy suhbat / intervyu

Endi intervyu yozib olish haqida gapiraylik

Yozib olish shakliga ko’ra intervyularni uch turga bo’lish mumkin:

– sof intervyu

– nimadir fonida intervyu

– harakat davomidagi intervyu

Ularning orasidagi farq fon tovushining mavjudlik darajasida.

Sof intervyu – bu  mehmon va jurnalistning ovozi eng sokin muhitda yozilgan suhbatdir. Reportajdagi qisqa sharhlar uchun qo’llanadi, yuqorida keltirilgan sharhlarga e’tibor qaratishda, qolgan barcha tovushlar tinglovchilarni  chalg’itgani uchun ularga hojat yoq.

Qahramoningizning aniq tasvirini yaratish va atmosferani yaratish uchun biror shovqin fonida intervyu qilsa maqsadga muvofiq bo’ladi. Masalan, agar bu yuk aravasini surayotgan odam bo’lsa, unda uning fonida bozor shovqin-so’roni bo’ladi va agar quruvchi bo’lsa, faol qurilish maydonidagi shovqinlar bo’ladi.

Nafaqat javoblarni, balki savollarni ham yozib oling. Sizning qahramoningiz uzluksiz gaplashishi va sizga xalaqit berishi mumkin. Montaj qilish juda qiyin bo’ladi. Siz 30 daqiqali suhbatni hammasini efirga uzata olmaysiz; sizga 15-20 soniya intervyu bo’lagi kerak holos. Agar siz aniq bir savol bergan bo’lsangiz va uning javobi 10 daqiqagacha davom etgan bo’lsa, shundan javobdan  biron bir narsani kesib olib bo’lmasa, unda sizda hech narsa yo’q deb hisblayvering.

Barcha ovozlarni va intervyularni yozib olganingizdan so’ng, sizga quydagilar kerak:

– Chernovoy audiofaylni yaratish – bular siz foydalanadigan barcha suhbatlarning parchalari

– barcha tovushlarni / bo’laklarni bir darajaga keltiring, aks holda bir qismi yaxshi eshitiladi, qisman esa yomon

– to’plangan materiallar asosida muallif matnini yozing.

Sizga yordam beradigan audio fayllarni qayta ishlash uchun juda ko’p turli xil dasturlar mavjud. Masalan, eng keng tarqalganlardan biri bu Adobe Audition.

Muallif matni

Sizning mualliflik matningiz tinglovchilarga voqealar va intervyudan intervyuga o’tishga yordam beradi. Radio reportajlarining matni iloji boricha sodda va aniq bo’lishi kerak. Murakkab jumlalar, qo’shma gaplardan saqlaning. Odamlar ko’pincha muayyan harakatlarni bajarayotganda radio tinglashadi: transport vositasini boshqarayotganlarida,  biron bir ish bilan shug’ullanishayotgan, mashinada haydashganda va hokazo. Matn shu qadar sodda bo’lishi kerakki, odam sizni birinchi marta eshitishadayoq darhol tushunishi kerak. O’zingizning matningizni materialda tasvirlangan mavzudan yiroq bo’lgan qarindoshingizga o’qib bering. Agar u radio materialining mohiyatini tushungan bo’lsa va barcha savollarga javob olgan bo’lsa, unda matn professional ravishda yozilgan. Tinglovchilarni qiziqtirish uchun harakat qilar ekansiz, xalqaro jurnalistika standartlarini unutmang. Material xolis, tarafkashliksiz, ishonchli bo’lishi kerak.

Yodingizda bo’lsin, tinglovchi uchun boshqa radio to’lqiniga o’tishdan osonroq narsa yo’q. Ammo o’zingizning mehnatingiz, tirishqoqligingiz, shuningdek tovushlarning ravshanligi, qiziqarli tarkib va ​​o’ziga xos yondashuv tufayli siz uning e’tiborini uzoq vaqt ushlab turishingiz mumkin.