Геймификатсия (технологияи мутобиқсозии усулҳои бозӣ ба раванд ва рӯйдодҳои ғайрибозӣ бо мақсади ҷалби бештари корбарон) – самти наве дар журналистика аст, ки ҳадафи он тағйир додани тафаккури одамон ва ё ҷалби мухотабони бештаре ба ВАО мебошад. Аммо эҷоди муҳтавои геймификатсияшуда раванди мураккабе ҳаст ва хароҷоти муайянеро талаб мекунад. Хуб, оё месазад, ки ба геймификатсия сармоягузорӣ шавад ва он то куҷо барои журналистони Осиёи Марказӣ дастрас мебошад?
Дерек Келин, ки дар гузашта яке аз таҳиягарони бозиҳо дар ИМА буд ва таъсири бозиҳоро ба ҷомеа таҳқиқ кардааст, бо Мактаби расонаии CABAR.asia суҳбате анҷом дод. Ӯ дар бораи бартариҳои геймификатсия, дар бораи он ки чӣ тавр журналистон метавонанд дар кори худ аз бозиҳо истифода баранд ва дар бораи дастрас будани абзорҳои геймификатсия барои журналистони Осиёи Марказӣ гуфт.
Журналистон геймификатсияро дар кори худ барои чӣ истифода мебаранд?
– Бештари одамон бо истифодаи калимаи «геймификатсия» раванди татбиқи механизмҳои бозиро ба чизе дар назар доранд, ки дар аввал бозӣ набуд, то ки муҳтаво ҷолиб шавад. Вақте ман дар бораи геймификатсия дар журналистика мегӯям, истифодаи бозиҳоро барои нақл кардани қиссаҳое дар назар дорам, ки бо шеваи дигар нақл кардани онҳо имкон надорад. Инчунин барои он ки мухотабон бо муҳтаво дар иртибот шуда, ғайрифаъол набошанд.
Ин аз шеваҳои анъанавии журналистӣ фарқ мекунад, масалан вақте мусоҳиба бо инсон бо кадом як омор муттаҳид мешавад ва ё баръакс: қисса бо нақли худи он шахс муттаҳид мешавад, то ки эҳсосот бештар гардад.
Шахсан фикр мекунам, ин хеле ҷолиб аст ва малакаҳои ҳирфаии технологиро талаб намекунад, аммо ин як навъи дигари сторителлинг аст. Мисли қолабҳои анъанавӣ, бозиҳоро дар васоити ахбори омма низ мешавад барои санадкунонӣ ё шарҳи мушкилиҳои муҳим истифода кард.
Барои мисол, мавзӯи низои Сурия дар муҳтавои интерактивии ВАО ба таври васеъ инъикос гардид. “1000 Days of Syria”, “Syrian Journey: Plan your Escape Route”, “Endgame: Syria” ва “Project Syria” – намунаҳое аз бозиҳои интерактивӣ дар шакли сторителлинг ҳастанд, ки бозигарро ба ҷойи шаҳрвандони дар банди ҷанг мондаи Сурия мегузоранд, ки бояд барои зинда мондан ва аз минтақаи ҷанг фирор кардан тасмим бигиранд.
Дар муқоиса бо шаклҳои анъанавии журналистӣ геймификатсия чӣ вижагиҳое дорад?
Бозиҳо аз шаклҳои анъанавӣ бо интерактивӣ будани худ фарқ мекунанд. Видео, садо ва расонаҳои чопӣ пешниҳоди собитро истифода мекунанд: қиссаҳо новобаста аз он ки кӣ онҳоро тамошо мекунад, иваз намешаванд ва бинанда тасмиме намегирад, ки ба раванди онҳо таъсиргузор бошад. Бозиҳо интерактивӣ ҳастанд, яъне мухотабон дар таҳия ва рушди сужа иштироки фаъол доранд. Чунин интерактивӣ будан ба ин маънӣ аст, ки сатҳи ҳамкории корбар дар бозиҳо комилан фарқ мекунад.
Бозиҳо ба бозигарон имкон медиҳанд, ки дар нақши қаҳрамонҳои муайян бошанд, тасмим бигиранд ва натиҷаҳои ин тасмимҳоро мушоҳида кунанд. Маҳз интерактивӣ будан бозиҳоро барои муаллимон, мурабиён ва одамоне, ки нуқтаи назари дигарро ба мушкили муайяне расониданӣ ҳастанд, муфид мекунанд.
Истифодаи геймификатсия дар рӯзноманигорӣ то куҷо муассир хоҳад буд?
Донишгоҳи Стэнфорд дар мавриди воқеиятҳои маҷозӣ ва эҷоди ҳамдардӣ пажуҳише анҷом додааст. Ҳадафи тадқиқот фаҳмидани ин нукта буд, ки оё бозиҳои видеоӣ метавонанд андешаи одамонро дар баъзе мушкилот ё вокуниши одамонро ба рӯйдодҳо тағйир диҳанд. Пажуҳишгарон дар заминаи бозиҳо дар мавриди одамони бидуни ҷойи доимии истиқомат тадқиқоти дурударозе анҷом доданд.
Ба бозигарон пешниҳод мешуд, ки кулоҳи маҷозӣ пӯшида ба ҷойи одаме, ки бесарпаноҳ мемонад, тасмим бигиранд. Тадқиқот нишон дод, гуруҳи бузурги одамоне, ки муддати тӯлонӣ ин бозиро анҷом медоданд, андешаи худро дар мавриди афроди бесарпаноҳ ва шеваи муносибат бо онҳо иваз карданд.
Имрӯзҳо геймификатсия то кадом андоза дар ВАО истифода мешавад?
Дар маҷмӯъ, фикр мекунам, ки таҳияи бозиҳо аз суръати тези кори журналистон қафо мондааст. Барои эҷоди онҳо шароити махсус лозим аст ва муҳаррирон бояд тасмим бигиранд, ки оё онҳо воқеан мехоҳанд, ки барои муваффақ сохтани бозӣ маблағ харҷ кунанд. Аксаран ба одамон қиссаҳо аз ҳаёти воқеӣ ё қиссаҳо дар бораи рӯйдодҳо писанд аст. Созандагон имкониятҳои бозиҳоро истифода мекунанд, то марзҳои ривоятҳоро барои расонидани паёмҳои мушаххас ба одамон васеътар кунанд.
Фикр мекунам, рӯзноманигорони анъанавӣ бозиҳоро ҳамчун усули сторителлинг истифода мекунанд, ин чиз ба табиати бозиҳо бештар мувофиқ аст. Усулҳои меъёрии ривоят ҳанӯз хеле маъмуланд. Бештари васоити ахбори омма тавассути видео, садо, муҳтавои чопӣ ё онлайн истифода мешаванд.
Барои татбиқи бозиҳо ва фанновариҳои навин дар кори худ журналистон бояд аз кадом малака ва донишҳо бархӯрдор бошанд?
Сохтани бозиҳо хеле мураккаб аст: барои ин бештари вақт ба тим (ё нафар)-и бисёрвазифа ниёз пайдо мешавад. Аз ин сабаб таҳияи бозиҳо нисбат ба муҳтавои видео ё чопӣ гаронтар мешавад. Дар ҳоле ки барои истифода аз онҳо вақти якхела масраф мешавад.
Таъсиси бозиҳо бар иловаи малакаҳои маъмулии рӯзноманигорӣ боз як қатор малакаҳои дигарро талаб мекунад. Барои эҷоди як қиссаи мураккаб бо раванди муайян, шумо бояд на танҳо малакаҳои журналистӣ, балки барои истеҳсоли видео, садо ва коркарди ҷузъҳои бозӣ малакаҳои техникӣ ҳам дошта бошед.
Аммо технологияҳо пеш мераванд ва абзорҳое сохта шудаанд, ки дастрасӣ ба эҷоди бозиҳоро фароҳам меоваранд. Албатта, барои сохтани лоиҳаҳои нисбатан боангеза бо муҳтавои мураккаби дидориву садоӣ журналист бояд бо созандагони ботаҷрибаи бозиҳо ҳамкорӣ кунад. Ҳамкорӣ кардан бо донишҷӯён ва созандагони мустақили бозиҳо муфидтар аст, махсусан агар тими шумо тавонад барои раванди кор сармоягузорӣ дарёфт кунад.
Оё абзорҳои геймификатсия барои журналистони Осиёи Марказӣ дастрасанд, бо назардошти мавҷуд набудани дастгирии молӣ? Шумо ба онҳо чӣ тавсия медодед?
Абзорҳои зиёди дастрасе вуҷуд дорад. Twine Game Engine – абзори хеле дастрас мебошад, ки мешавад бидуни доштани кадом малакаи барномасозӣ аз он истифода кард. Ин абзор ба одами бидуни малакаи барномасозӣ низ имкон медиҳад қиссаҳои дорои хатҳои гуногуни сужавиро пешниҳод созад. Он ба таври онлайн дастрас мебошад ва ё агар компютер доред, пас баъди боргирӣ метавонед насбаш кунед.
Ин аз ҳама абзори содатарин аст, аммо агар мехоҳед, ки на танҳо блокҳои матн, балки унсурҳои дигари бозиро истифода кунед, фикр мекунам, беҳтар аст бо барномасозон ё бозисозон ҳамкорӣ намоед. Гап сари он аст, ки ҳар қадар бозӣ мураккабтар бошад, барои эҷоди он малака ва пулу вақти зиёдтаре лозим мешавад.
Бисёр мешавад, ки шумо вақти зиёди худро сари эҷоди бозие сарф мекунед ва ба шумо маблағи иловагӣ лозим аст, аз ин рӯ ба ҷустуҷӯи пул шурӯъ мекунед. Аз ҳамин лиҳоз беҳтар аст, ки журналистон ба абзорҳои ройгон ва дастрас, монанди Twine таваҷҷуҳ кунанд. Шумо метавонед танҳо бо истифодаи сухан чанд қиссаи пурсару садо таҳия кунед. Бар илова, ин абзорҳо хеле арзон буда, эҷоди бозиҳо онҷо сареътар аст. Twine – абзори ройгон аст ва дар дастрасии озод мавҷуд аст, аз ин рӯ ҳар нафар метавонад аз он истифода кунад.
Агар шумо хатои имлоӣ пайдо карда бошед, лутфан бо интихоби матн ва пахшкунии Ctrl + Enter ба мо хабар диҳед.
