Кыргызстанда шайлоолордун сезону: журналисттер менен ММКлар бул мезгилде кантип иштеши керек

Шайлоо алдындагы үгүт иштерине катышуу ниетин билдирген телерадиоберүү уюмдары, мезгил-мезгили менен чыгуучу басма сѳз редакциялары, интернет-басылмаларынын ээлери шайлоону белгилѳѳ жѳнүндѳ чечим расмий түрдѳ жарыяланган күндѳн тартып 20 календардык күндѳн кеч эмес мѳѳнѳттүн ичинде эфирдик убакыттын, басма сѳз аянтачынын берилиши үчүн тѳлѳмдүн ѳлчѳмү жана башка шарттары тууралуу маалымат жарыялап, ал маалыматты Борбордук шайлоо комиссиясына (БШК) тапшырууга милдеттүү. 

Шайлоого 2020-жылдын октябрь айында ѳткѳн парламенттик шайлоо үчүн аккредитацияланган бардык ММКлар катыша алса керек.

Шайлоонун расмий башталышына чейин шайлоо алдындагы үгүт иштерин жүргүзүүгѳ болбойт.

Шайлоого даярдыкты, бул багыттагы БШКнын ишмердүүлүгүн чагылдырууга, ошондой эле талапкерлер тууралуу жалпы маалымат берүүгѳ болот. Бирок үгүт жүргүзүүгѳ, башкача айтканда белгилүү бир талапкер, партия үчүн добуш берүүгѳ чакырууга, алардын шайланышынын натыйжаларын баалоого тыюу салынат. 

Мѳѳнѳтү акыркы талапкер катталган мезгилге жараша белгиленет. Эреже катары, шайлоо алдындагы үгүт иштери акыркы талапкерди каттоо аяктагандан кийин башталат. 

Үгүт иштери добуш берүү күнүнѳ чейин бир сутка мурун бүтѳт.

Кыргыз Республикасында президенттик шайлоого карата үгүт иштери 15-декабрда  башталат.

Бул ММК менен штабдардын ортосундагы жеке макулдашуунун предмети.

Бул жаатта журналисттерге карата ѳзгѳчѳ талаптар жок.

Чет ѳлкѳлүк массалык маалымат каражаттарынын кабарчылары шайлоого даярдыктарды жана  анын ѳтүшүн чагылдыруу үчүн ѳтүнмѳнүн негизинде жана Республиканын аймагында чет мамлекеттердин ММКларынын кабарчыларын аккредитациялоо жѳнүндѳ Жобого ылайык КР ТИМ тарабынан берилген аккредитациялоо жѳнүндѳгү күбѳлүктү кѳрсѳтүү менен Борбордук шайлоо комиссиясында аккредитациядан ѳтүшѳт.

ММК жѳнүндѳ мыйзамда жазылган бардык маалыматтарга ээ боло алат.

КР мыйзамдарында мындай чектѳѳлѳр каралган эмес. Ар бир ММК шайлоо участогуна ѳзү каалаган сандагы журналистти жибере алат.

Шайлоо участокторунда фото- жана видеоматериалдарды добуш берүү сырын сактоону эске алуу менен даярдоого болот. Тактап айтканда, добуш берүү үкѳктѳрүн, бюллетендерди ж.б. тартууга болбойт.

Мындан тышкары, коронавирус пандемиясына байланышкан чектѳѳлѳр бар.

Бардык эле социологиялык сурамжылоолор шайлоочуларга кадимки маалымат берүүнүн бир бѳлүгү болуп эсептелет. Бирок аны жарыялоодо ММК сѳзсүз түрдѳ изилдѳѳнү жүргүзгѳн уюмду, кайсы мезгилде жана кайсы аймакта ишке ашырылгандыгын, колдонулган ыкманы жана кандай мүчүлүштүктѳрү бар экенин кѳрсѳтүүгѳ тийиш.  Мындан тышкары, сурамжылоону даярдоого буйрутма берген жактын атын дагы ачыкка чыгарууга тийиш.  

Социологиялык сурамжылоолорду шайлоонун алдындагы 5 календардык күн ичинде жарыялоого болбойт.

Кыргыз Республикасынын Бузуулар жѳнүндѳгү кодексинин 46-беренесинде массалык маалымат каражаттарынын шайлоо белгиленген күндѳн  шайлоонун жыйынтыктары расмий жарыяланган күнгѳ чейинки мезгил аралыгында талапкердин, саясий партиянын ар-намысына, абийирине жана беделине шек келтирген маалыматтарды таратуусу үчүн жоопкерчилик каралган.  

Аталган берене боюнча иштер шайлоо комиссиялары тарабынан каралып чыгат. Бирок БШКнын чечимдерин сотто талашууга болот. 

Ооба, БШК Кыргыз Республикасынын ар бир жаранынын арызынын негизинде мындай чечим чыгара алат. 

Шайлоо учурунда ММКлар берген маалымат негативдүү, позитивдүү жана нейтралдуу болуп үч түргѳ бѳлүнѳт.  

Нейтралдуу маалымат эреже катары эч ким тарабынан талашылбайт. 

Позитивдүү маалымат кимдир-бирѳѳ тарабынан шайлоо алдындагы үгүт иштеринин алкагында бузуулар аныкталып чыккан учурда талашылышы мүмкүн.  

Жана, албетте негативдүү маалымат кѳп учурда соттук териштирүүгѳ жол ачат.